वळू (Highway च्या निमित्ताने पुनच्छ)

हायवे च्या प्रसिद्धी च्या निमित्ताने कुलकर्णी बंधू (आडनाव बंधू फक्त) चला हवा येऊ द्या (CHYD ) मध्ये आले होते (सध्या tv वर हाच  कार्यक्रम माझ्या दृष्टीने बघण्यालायक आहे) ... त्यांच्या आधीच्या सिनेमांवर CHYD च्या टीम ने विडंबन केले होते देवळू आणि आणि अजून एकदा त्या सिनेमांचे पारायण करण्यात आले... हे दोन्ही सिनेमे माझे अत्यंत आवडीचे आहेत आणि एकमेव कारण म्हणजे माझ्या अत्यंत जिव्हाळ्याचा विषय असणाऱ्या खेडेगावातील जीवनाची आणि व्यक्तिरेखांची अत्यंत मिश्किल पद्धतीने पेश केलेली अदाकारी .... त्यातल्या त्यात ही वळू माझ्या जास्ती जवळ आहे म्हणूनच ह्यातील काही पात्रांवर मला लिह्सावेसे वाटले कारण आपले म्हणणे लिखित किंवा चर्चित (म्हणजे गप्पांच्या) स्वरुपात समोर पोहोचवता येते त्यातील एका समुद्रापार गेल्याने चर्चित हा पर्याय सध्या बंद आहे .....म्हणून हा दुसरा (sorry पहिला) पर्याय .... आणी हे वाचल्यावर कदाचित तुम्हाला हे वळू पहायची इच्चा झाली तर माझे लिखाण यशस्वी ह्या प्रकारात मोडेल आणि समीक्षक म्हणून काम करण्याचा पर्याय हि माझ्यासमोर उभा राहील ;) ;)

थोडक्यात वळूचं कथासार म्हणजे कुसवडे  गावात, एक वळू आहे,  बैल, जो सहसा एक पवित्र आणि देवाला वाहिलेला असतो व ज्याची जवाबदारी गावावर असते... पण अलीकडे, वळू फार आक्रमक झालाय व  गावात घडणाऱ्या प्रत्येक गोंधळास आणि नुकसानीस वळूस जवाबदार धरले जाते ... आता वळू पकडणे म्हणजे गावात सत्ता प्रस्थापित करण्यासारखे अशा थरास प्रकरण गेले आहे आणि काही काठावरच्यांना वळू च्या निमिताने स्वतःचा स्वार्थ साधायचाय.

चित्रपटात दोन नेत्यांमधला संघर्ष,  ह्या सगळ्या घडामोडीत फुलणारी प्रेम कथा; एक माहितीपट करू इच्चीणारा हौशी नवशिक्या तरुण दिग्दर्शक ; एका धार्मिक कार्याप्रमाणे ह्या अनागोंदीचे नेतृत्व करणार फोरेस्ट  आणि वळूचे मन समजून असलेली व गावाने बहिष्कार घातलेली  कोण एक वेडी  स्त्री ह्या सगळ्यांचा एक कोलाज आहे

 वळू मध्ये जीवन्या म्हणजे गिरीश कुलकर्णी हा सरपंचाचा 'नारायण' दाखवलाय.... गावाला वाहून घेतलेला जीवन्या,  .सरपंचाचा खास माणूस, पण एकदम सड कि फट, बोलताना कसली ही आणि कोणाची ही भीड न बाळगणारा , साधारण अंदाज घेतला तर अशी माणसं असतात आपल्या अवती भवति , हा एकमेव प्राणी असा की ज्याला वळूच्या त्रासाच्या नावाखाली कसलं ही काम करून घ्यायचं नाही, फक्त गावाला असलेल्या वळूच्या त्रासातून मुक्त करायचं ..... पण हा जीवन्या जितक्या बेरक्या आहे तितकाच हळवा आहे  आणि एकदम मनाला भिडणारा आहे...अभिनेता म्हणून पहिलीच भूमिका सकारात असताना गिरीश कुलकर्णी जीवन्या इतका लाघवी केलाय की दिग्गजांच्या भाऊ गर्दीतही भावतो ...

सरपंच आणि त्यांची सौ हे आणखीन वल्ली ....गावाला पूर्णतः त्यांनी स्वतःच्या कह्यात ठेवलंय... विरोधकांना काही करून दाखवायची संधी ही नाही द्यायचीय ....म्हणूनच वळू चा मुद्दा ऐरणीवर आल्यावर ताबडतोब त्यांनी सरकार आणि वन विभागाची मदत मागितली आणि गावातला तरुण विरोधक आबा ह्याच्या परस्पर मुसक्या बांधल्या .... बरं एवढं सगळंअसून ही स्वतःला मिरवून घ्यायची हौस काही कमी नाही.... गावात documentry काढण्याचा कार्यक्रमाच्या आरंभी नारळ फोरेस्ट च्या हस्ते वाढवणार म्हटल्यावर 'म आम्ही यायचं की नाही' हे वाक्य म्हणजे कळस आहे आणि हे वाक्य म्हणताना त्यांनी केलेला अभिनय निव्वळ दाद देण्याजोगा ... सत्तेमुळे आत्ममग्न झालेल्या व्यक्तीचं प्रतिबिम्बच... आणि त्यांच्या सौ, सरपंच बाई, एकूणच संसारातून निवृत्त झाल्यासारख्या (जे साधारण ५५-६०व्य वर्षी कुठल्याही संसारात होऊ शकतं) पण हातातून सुटत काही नाही आणि वय झालं तरी  मिरवणंही सुटत नाही ... त्या documentry च्या च कार्यक्रमाच्या वेळी नारळ देताना बाई अगदी लहान नारळ शोधून काढतात आणि स्वतः देवळात स्वतःची घरी येत नाही म्हणून नथ बीथ घालून एखाद्या मंगल प्रसंगी जाव्या तशा स्वतः देवळात स्वतःची documentry काढायला जातात... अशाच एका प्रसंगी गावातला एक जण फिर्याद घेऊन येतो ....त्या वेळी सरपंच त्याला म्हणतात आपण चहा घेऊन जाऊ पण हा गडी गरम झाला  असल्याने चहा बिहा नको म्हणतो तेव्हा बाईंच चहा किती कप टाकायचा हा आलेला प्रश्न म्हणजे त्यांच्या कंजूस स्वभावाची झलक देऊन जातो आणि त्या थोड्याशा तणावाच्या प्रसंगी ही हास्याची लकेर उमटवून जातो.

एकंदरीतच documentry (वळू ला पकडण्या आधी त्याच्या विषयी माहिती काढण्याचा प्रयत्न) हा गावातल्या लोकांचा स्वभाव वैशिष्ट्य दाखवण्यासाठी उत्तम रीतीने वापरलाय आणि ती documentry वळू ची न राहता ती गावकर्यांची documentry होऊन जाते.

आबा हे character म्हणजे अर्क आहे .... गावातलं 'तरुण नेतृत्व' ....सरपंचांचा विरोधक ...bullet आणि ray- ban ही खास ओळख आणि असं कोणीतरी गावात असतंच.... 'वळू'च्या राजकारणात आपण अण्णा (सरपंच) च्याआधी वळू ला पकडून अण्णाना शिकस्त देऊन गावाला आपल्या कह्यात आणावे म्हणून आबाचे प्रयत्न ...त्यासाठी खोटी अफवा उठव, स्वतःच दावे आणून रात्रीस (ray-ban सह) वळू ला पकडायला जा असले  कारनामे चालू असतात .... आबा हे पात्र नंदू माधव ने खास च रंगवलंय....   फोरेस्ट आबाला 'लंगडी गाय' समजून  अगदी सहज पणे बोलून जातो उद्या सकाळी आपण मिळून वळू पकडू तेव्हा आबा ने 'ओके ना म' म्हणून जी प्रतिक्रिया दिलीय ती निव्वळ दाद देण्याजोगी ....त्याच्या सगळ्या भाव भावना एका वाक्यात समोरच्या पर्यंत (पक्षी प्रेक्षकापर्यंत) पोहोचतात ...climax च्या वेळी फोरेस्ट उत्साहात इंग्लिश मध्ये सूचना देत असतो आणि लोक थोडा गोंधळ घालत असतात त्या वेळी आबाला त्यांना आवरायला सांगतो त्या वेळी आबा हि एकदम उत्साहात आपल्या ला इंग्लिश येतं हे दाखवण्यासाठी hey don't बोलून  पुढे काही न सुचल्याने थांबतो त्या वेळचा अभिनय  निव्वळ अप्रतिम ... तो प्रसंग मी किती तरी वेळा पाहिलाय न त्याची कितीही आवरताना अजून होऊ शकतात .....

तसच गावातलं एकमेव ब्राम्हण कुटुंब  जे सर्वत्र पाहायला मिळतं त्या प्रमाणे सगळ्या पक्षांना सांभाळून असतं ..आणि साधारण ब्राम्हण कुटुंबात पाहायला मिळतं त्या प्रमाणे बायकोचा वरचष्मा असलेलं कुटुंब, तसाच तो सुरेश कामधंदा सोडून आबा ला वाहून घेतलेला आणि त्या मुले बायकोच्या रोषाला बळी पडलेला, आणि बायकोच्या इच्छेनुसार पोरीच्या नाकाची डॉकुमेंत्र्य व्हावी म्हणून अर्ध्या रात्रीत बाहेर पडलेला , संगी आणि शिवा हे गावातले love birds आणि त्यात ही स्वतःची शेती सोडून शहरात रिक्षा चालवून पैसा कमावण्याच्या विचारात असलेला  शिवा हे कुठेही गेलं तरी chatkan आढळू शकतात .... लपून छपून प्रेम करणारे व bollywood  ने प्रेरित होऊन पळून जाण्याचा प्लान करणारे संगी व शिवा काय किंवा जीवन्याची आई , वेडी जनी (कुठल्याही गावात एखादी तरी वेडी व्यक्ती असतेच आणि माणसांनी टाकून दिएल पण जनावरांनी साथ  दिल्याने त्यांच्यात रममाण झालेली) , गावातला सर्वर ज्येष्ट , आदरणीय व मार्गदर्शक आजा ह्या व्यक्ती ही अगदीच common  व कुठल्याही गावात आढळणाऱ्या .....आणि ह्या सर्व व्यक्ती आपल्याच अवतीभवती आढळतात व थेट आपण रिलेट करू शकल्यामुळे कायम लक्षात राहिल्या ...

संपूर्ण चित्रपट पाहताना चेहऱ्यावर हास्यरेषा कायम राहते आणि ती मोठी होत जाते पण लहान कुठेच होती नाही खूपच वेगळा अनुभव ह्या सिनेमाने दिल्यामुळे माझ्या अत्यंत जवळच्या  चित्रपटांपैकी एक...

देऊळ मध्ये ही नानाचा आमदार, कळसूत्री बाहुली प्रमाणे असलेली सरपंच बाई, नवीन उभे राहणारे नेतृत्व, शहरात राहिलेला म्हणून शहाणा असं audience , गावच्या टपरीवर निव्वळ वेळ घालवणारी तरुण टाळकी , तरुण नेतृत्वास हवा देणारा पत्रकार ही नेहमीच आढळणारी माणसं, त्यांच्या विषयी पुन्हा केव्ह्तरी

अशी अविस्मरणीय व्यक्तिमत्व पु.लंच्या गणगोत किंवा व्यक्ती आणि वल्ली नंतर प्रथमतःच साकारली गेली असतील असं मी विधान केल्यास अतिशयोक्ती ठरू नये...

आणि म्हणूनच त्यांच्या Highway बद्दल खूप खूप उत्सुकता आहे पण थोडी कळ सहन करावी लागणार आहे  ह्याचा खेद ही  वाटतोय .... असो पण गिरीश आणि उमेश कुलकर्णी ह्यंच्या HIGHWAY वरील प्रवासास खूप खूप शुभेच्छा आणी ही सेल्फी नक्किच काळजात आरपार घुसेल ही अपेक्षा